W trakcie meczu na stadion z impetem wjeżdżają pojazdy opancerzone i ciężarówki z wojskiem. Wśród zdezorientowanych kibiców i zawodników zapada cisza. Po chwili jeden z zawodników łapie piłkę, przekopuje ją nad ciężarówką i strzela gola przeciwnej drużynie. Tłum zaczyna wiwatować, zawodnik wznosi dłoń w geście radości i nagle pada ścięty serią z karabinu maszynowego. Kilka sekund później każda lufa opancerzonej ciężarówki pluje seriami w kierunku zgromadzonej publiczności i zawodników. Strzelać zaczynają też żołnierze. Tak masakrę na stadionie Croke Park przedstawiono w filmie Michael Collins. Przeszła do historii jako Bloody Sunday 1920.
Pojazd opancerzony Austin z okresu walki o niepodległość. Na zdjęciu przed przed więzieniem Mounjoy w Dublinie. Zdjęcie: National Library of Ireland on The Commons.
Trwająca niecałe dwie minuty strzelanina była następstwem innego zdarzenia, które miało miejsce kilka godzin wcześniej. Tego samego dnia IRA dokonała zsynchronizowanego ataku na oficerów brytyjskiego wywiadu działających w Dublinie. Rok 1920 to okres irlandzkiej Wojny o Niepodległość. Brytyjczycy nie przebierali w środkach starając się stłumić niepodległościowy zryw Irlandczyków. Ci jednak uparcie dążyli do celu nie bacząc na straty. W tym okresie szczególną niesławą okryła się brytyjska formacja Black and Tans (Czarno-Brunatni). Oddziały te, wspomagające policję (RIC, więcej o nich tutaj), słynęły z brutalności i niskiej dyscypliny.
Grupa żołnierzy Black and Tans i Auxiliaries, Dublin 1921. Zdjęcie: National Library of Ireland on The Commons.
W sobotę wieczorem, 20 listopada 1920 roku, kilkanaście (nie można dzisiaj ustalić precyzyjnie ich ilości) grup uderzeniowych IRA otrzymało dokładne rozkazy dotyczące likwidacji grupy oficerów brytyjskiego wywiadu i kontrwywiadu oraz współpracujących z nimi funkcjonariuszy RIC i jednego cywila.
Atak miał być zsynchronizowany. Wszyscy mieli zostać zamordowani w niedzielny poranek, o godz. 9. Listę ustalił wcześniej Michael Collins, było na niej około 50 osób jednak pod naciskiem współpracowników zmniejszono ją do ponad 30. Grupa wywiadowców wyznaczona jako cele nazywana jest Cairo Gang. Nazwa nie pochodzi jednak z okresu wojny, pojawiła się później, pod koniec lat 50-tych. Odnosiła się prawdopodobnie do miejsca spotkań agentów, Cairo Cafe na Grafton Street lub do ich wcześniejszej służby w Egipcie i Palestynie.
Zdjęcie prawdopodobnie przedstawia Cairo Gang. Jednak bardziej prawdopodobne jest to tzw. Murder Gang, czyli funkcjonariusze RIC przeniesieni do Dublina w celu eliminowania członków IRA, którzy z różnych części Irlandii przyjechali do stolicy (Wikipedia).
Każda z grup uderzeniowych została podzielona na sekcje, część miała wykonać wyrok, inne zabezpieczać teren i drogę odwrotu. W jednym w przypadków, w hotelu, grupa likwidacyjna weszła do pokoju, w którym mieszkał jeden z agentów, a pozostali zabezpieczyli teren przetrzymując pracowników. Zginęło 14 agentów, sześciu zostało rannych. Ich śmierć została odnotowana w Londynie, „cóż jest wojna więc są straty” i przeszła bez większego echa. Inaczej do sprawy podeszli dowodzący siłami brytyjskimi w Dublinie.
Tego samego dnia, po południu, miał odbyć się mecz między drużynami Dublina i Tipperary. Idący na stadion zwrócili uwagę na większą niż zwykle aktywność wojska. Ulicami przejeżdżały ciężarówki, zwiększono ilość patroli. Coś wisiało w powietrzu – jak opisał to później jeden z uczestników tamtych wydarzeń.
Różnie podaje się liczbę kibiców uczestniczących w meczu. Od kilku do nawet 10 tys. Rejon Croke Park zapełniał się powoli, przybywało kibiców i krążących wśród nich sprzedawców oferujących owoce. Wśród widzów byli też członkowie IRA, ci sami, którzy kilka godzin temu zabili agentów. Postanowili wmieszać się w tłum.
Kierownictwo IRA było świadome możliwości wejścia sił brytyjskich na stadion. Od swoich informatorów otrzymali informacje o ruchach uzbrojonych oddziałów w kierunku Croke Park. Zaproponowali sekretarzowi generalnemu GAA (Gaelic Athletic Association) odwołanie meczu, ten jednak nie zgodził się między innymi w obawie, że taka decyzja mogła spowodować panikę i tłum mógłby zacząć się miażdżyć próbując opuścić stadion.
Siły policyjne otoczyły Croke Park. Jak twierdzili później chcieli wezwać uczestników meczu do opuszczenia stadionu i przeszukać wszystkich mężczyzn.
Mecz rozpoczął się o 15:15. Kilka minut po starcie na boisko wkroczyły uzbrojone oddziały. Ich członkowie zaczęli strzelać w kierunku zgromadzonego tłumu. Ludzie w panice zaczęli uciekać ze stadionu depcząc się wzajemnie. Na jednej z przylegających do stadionu ulic opancerzony samochód (w przeciwieństwie do sceny z wyżej opisywanego filmu tego typu pojazdy nie wjechały na stadion) strzelał tłumowi nad głową, próbując zmusić ludzi do zatrzymania się. Zabitych zostało 14 osób, ponad 60 było rannych. Najmłodsza ofiara miała 10 lat. Dowodzący akcją major Mills rozkazał przeszukać pozostałych na miejscu mężczyzn i teren Croke Park. Nie znaleziono żadnej sztuki broni.
Michael Collins
Tego samego dnia aresztowano dwóch wyższych rangą członków IRA. Obydwaj byli torturowani i zastrzeleni „podczas próby ucieczki”.
21 listopada 1920 roku w Dublinie zginęło łącznie 31 osób. Nazwa Krwawa Niedziela jest więc jak najbardziej na miejscu.
Irlandia po polsku 